دابسونی‌ها از کجا آمده‌اند؟
مبدع این سیستم جان لوری دابسون (۱۹۱۵ سپتامبر ۱۴ – ۲۰۱۴ ژانویه ۱۵) منجم آماتور بود.
جان دابسون – مبدع تلسکوپ های دابسونی
تلسکوپ دابسونی در واقع یک تلسکوپ نیوتنی است که بر روی یک استقرار سمت – ارتفاعی نصب شده است. طرح ساده، قطعات و لوازم ارزان‌قیمت، این نوع تلسکوپ را به محبوب‌ترین و رایج‌ترین نوع تلسکوپ در میان منجمین آماتور تبدیل کرده است.
جان دابسون همچنین بنیان گذار موسسه غیر انتفاعی «ستاره‌شناسی در پیاده‌رو» (Sidewalk Astronomy) در سانفرانسیسکو بود. او با برگزرای شبهای رصدی و سخرانی‌های بسیاری برای عموم، در تلاش برای آشنا کردن مردم با آسمان بود.
جان دابسون در حال توضیح در باره تلسکوپ برای مردم، در گوشه خیابان
دابسونی‌های امروز
امروزه تلسکوپ‌های دابسونی توسط شرکت‌های مختلفی تولید می‌شود یا حتی به صورت دست‌ساز توسط منجمین آماتور ساخته می‌شوند. هر چند که از نظر جزئیات با هم تفاوت‌های کوچکی دارند اما همه‌ی آنها را به عنوان تلسکوپ دابسونی می‌شناسیم.
یک تلسکپ دابسونی محصول شرکت ژومل
نمونه از تلسکوپ های دابسونی ۱۴ تا ۳۲ اینچی
یک تلسکوپ دابسونی غول پیکر
ساختار اپتیکی
سیستم اپتیکی این تلسکوپ‌ها همان سیستم نیوتونی است. که یک آینه سهموی وظیفه اصلی جمع‌آوری نور را بر عهده دارد. نور جمع‌آوری شده در بالای لوله تلسکوپ متمرکز شده و از آنجا به سمت چشمی هدایت می‌شود.
نمای شماتیک از مکانیزم اپتیکی یک تلسکوپ دابسونی
مزیت این نوع طراحی افزایش توان جمع‌آوری نور توسط تلسکوپ است. در این سیستم افت نور کمتری را نسبت به سایر طراحی‌ها خواهیم داشت.
همچنین این طراحی به قیمت پایین‌تری نسبت به اپتیک‌های شکستی یا ترکیبی دارد. به صورتی که یک تلسکوپ دابسونی ۸ اینچی حداکثر حدود ۱/۵ (یک پنجم) یک تلسکوپ ترکیبی قیمت دارد.
این نوع طراحی اپتیکی مانند هر سیستم دیگر، تصویر کاملی تولید نمی‌کند و در طرح نیوتونی تقربیا همه خطاهای اپتیکی مثل ابیراهی رنگی و … وجود دارد.
تلسکوپ ۷۶ میلی متری دابسونی. نمونه ای از یک تلسکوپ ارزان قیمت از رده دابسونی ها.
مقر
قسمت دیگر این تلسکوپ‌ها مقر آنها است. مقر این تلسکوپ‌ها هم مانند سیستم اپتیکی
آنها بسیار ساده می‌باشد. این مقر شامل دو محور سمت و ارتفاع می‌باشد. با چرخش به طرف راست یا چپ سمت تلسکوپ تنظیم می‌شود و با بالا و پایین کردن آن ارتفاع را می‌توان تنظیم کرد.
مقر معمولا از جنس چوب (MDF) ساخته می‌شود. مکانیزم اتصال لوله به مقر در محصولات شرکت‌های مختلف (اسکای واچر ، اوریون، گوانشنگ و ..) کمی متفاوت است و این به علت رعایت حق ثبت محصولات می‌باشد. ولی در مجموع همه این سیستم‌ها به یک صورت عمل می‌کنند.
دابسونی‌های اسکای واچر در مقابل گوانشنگ
در حال حاضر تلسکوپ‌های دابسونی موجود در بازار عمدتاً محصول دو شرکت اسکای واچر (Sky-Watcher) و گوان شنگ (guan sheng) هستند. البته در گذشته تلسکوپ‌های دابسونی شرکت اوریون (Orion) و مید (Meade) نیز در دسترس بود.
در باره مقایسه این دو تلسکوپ از نظر کیفیت نمی‌توان به راحتی سخن گفت. چون بررسی مقایسه‌ای دقیق بین این دو دسته محصول تا به حال صورت نگرفته است.
اما منجمانی که از محصولات گوانشنگ استفاده کردند، محصولات این شرکت را از نظر اپتیکی بسیار با کیفیت می‌دانند. برای مثال این جمله به نقل از یکی کارشناس ابزار های نجومی است: “کیفیت سطح آینه‌های اسکای واچر در حالت استاندارد باید ۱/۱۲ طول موج باشه که متاسفانه در سالهای اخیر بسیار کمتر شده است در حالی که کیفیت سطح در آینه‌های گوان شنگ بیش از ۱/۱۶ هست و این بطور واقعی است و این تازه اول قصه است …”.
از نظر طراحی نیز تفاوت‌هایی بین تلسکوپ‌های گوانشنگ و اسکای واچر وجود دارد. برای مثال نحوه اتصال پایه به لوله تلسکوپ در این دو محصول کاملا متفاوت است.
-
سیستم تنظیم نقطه تکیه تلسکوپ – در محصولات گوان شنگ
در تلسکوپ‌های دابسونی (سری جدید) گوان شنگ این مورد در نظر گرفته شده است که بتوانید نقطه اتکای لوله را کمی جابجا کنید. این امکان زمانی که شما وسیله‌ای مثل یک دوربین عکاسی، چشمی سنگین و یا … را در قست بالای لوله‌ی تلسکوپ قرار می‌دهید، اهمیت پیدا می‌کند و شما به راحتی می‌توانید نقطه تعادلی جدید را به عنوان تکیه‌گاه مشخص کنید.
اتصال یک چشمی سنگین و جوینده مرکز جرم لوله تلسکپ را به سمت بالا جا به جا خواهد کرد.
- فوکسر تلسکوپ‌های گوان شنگ نسبت به نمونه‌های اسکای واچر این مزیت را داراست که محدوده بزرگتری را در بر می‌گیرد و امکان استفاده از تعداد بیشتری از چشمی‌ها را به شما می‌دهد.
- همچنین فوکوسرهای گوانشنگ دو پیچ با سرعت‌های مختلف برای تنظیم فوکوس تعبیه شده است تا به راحتی بتوانیم یک فوکوس خوب روی تصویر داشته باشیم.
- یک مورد عجیب که در تلسکوپ‌های دابسونی گوانشنگ دیده شده، عدم در نظر گرفتن حفره روی در پوش بالایی لوله است. این حفره زمان رصد خورشید و زمانی که رصد گر لازم است از یک فیلتر استفاده کند، مورد استفاده قرار می‌گیرد. این اشکال را زمانی که قرار بود در یک برنامه عمومی با استفاده از دو تلسکوپ دابسونی گوانشنگ رصد خورشید را انجام دهیم متوجه شدم.
این نکته در تلسکوپ‌های دابسونی شرکت اسکای واچر رعایت شده و رصدگرها با خیال راحت می‌توانند از فیلتر بر روی دهانه تلسکوپ استفاده کنند.
- استفاده از سیستم رولبرینگ (rolle bering) به جای صفحات تفلونی در محور سمتی تلسکوپ از دیگر مزیت‌های طراحی گوانشنگ است. برتری این مورد در بزرگنمایی‌های بالا و زمانی که لازم است تلسکوپ را کمی تغییر سمت بدهیم مشخص می‌شود.
لوله‌های جمع‌شونده
یکی از مشکلات طراحی نیوتونی طول لوله تلسکوپ است، که با افزایش اندازه آینه افزایش پیدا می‌کند. برای حل این مشکل لوله را به صورتی طراحی می‌کنندکه قابل جمع شدن باشد. بهترین نمونه از این طراحی‌ها را تلسکوپ‌های Flextube اسکای واچر دارند.
تلسکوپ های دابسونی با لوله جمع شونده
تلسکوپ های اسکای واچر با لوله جمع شونده. تلسکوپ ۱۰ اینچ GoTo (خودکار) دابسونی نمونه یک تلسکوپ ایده آل است
یک تلسکوپ ۱۶ اینچی ، محصول اسکای واچر – به ابعاد تلسکوپ و طول لوله توجه کنید.
مراقبت از آینه
لایه بازتابنده‌ی آینه‌های تلسکوپ بر خلاف آینه‌های معمولی روی سطح بالایی قرار می‌گیرد و محافظی برای آن وجود ندارد.
در تلسکوپ های دابسونی به علت امکان جریان هوا در فضای داخل لوله معمولا آینه اصلی را گرد غبار می‌پوشاند و باعث کدری سطح آینه می‌شود. بهتر است برای تمیز کردن آینه به یک متخصص مراجه شود. تا آینه دچار آسیب نشود.
منبع : http://elmbazar.com
