معمولا برای بیمه‌شدگانی که به صورت خویش‌فرما خود را بیمه می‌کنند، معاینات اولیه‌ای پیش از انعقاد قرارداد بیمه در نظر گرفته می‌شود. این معاینات برای تمام متقاضیانی که می‌خواهند از پوشش مستمری ازکارافتادگی بهره‌مند شوند، ضروری است و علت آن این است که وضعیت متقاضی در ابتدای ورود به به نظام بیمه‌ای یا ورود مجدد بعد از ایجاد وقفه در پرداخت حق بیمه بررسی شود. با این حال، تحت شرایطی متقاضیان بیمه حرف و مشاغل آزاد از معاینات پزشکی بدو بیمه‌پردازی معاف می‌شوند. بر اساس گزارش اداره‌کل بیمه‌شدگان سازمان تامین‌اجتماعی، شرایط معافیت متقاضیان بیمه صاحبان حرف و مشاغل آزاد از معاینات پزشکی به شرح زیر است:
الف: چنانچه بیمه‌شده خواهان انعقاد قرارداد با نرخ پرداخت حق بیمه 18درصد باشد، در صورتی که ظرف ده سال قبل از درخواست یا انعقاد قرارداد، یک سال سابقه پرداخت حق بیمه با نرخ کامل و ظرف یک سال قبل از درخواست یا قرارداد 90 روز سابقه با نرخ کامل داشته باشد، از انجام معاینات پزشکی معاف خواهد بود.
ب: چنانچه بیمه‌شده خواهان انعقاد قرارداد با نرخ پرداخت حق بیمه 14درصد بوده و یک سال سابقه بیمه‌پردازی قبلی که حداقل در بازنشستگی مؤثر است داشته باشد، از انجام معاینات پزشکی بدو بیمه‌پردازی معاف خواهد بود.
ج: متقاضیانی که خواهان انعقاد قرارداد با نرخ 12درصد و فاقد حداقل یک سال سابقه پرداخت حق بیمه هستند، از انجام این معاینات معاف هستند.